Εκλογή Ψαλμών Νικηφόρου Βλεμμύδη: Λατρευτική, Γραμματολογική και Ερμηνευτική Προσέγγιση

Η εκπόνηση της παρούσης έρευνας πραγματεύεται την μελέτη του έργου “Εκλογή Ψαλμών”, του ιερομονάχου Νικηφόρου Βλεμμύδη, ενός εκ των διαπρεπών εκκλησιαστικών συγγραφέων των υστεροβυζαντινών χρόνων, με βαθιά θεολογική και φιλοσοφική κατάρτιση. Η εντρύφιση στην χειρότερη παράδοση του έργου αποκαλύπτει την σημαντική θέση του στη λατρεία της Εκκλησίας. Το εγχείρημα της κριτικής εκδόσεως του λειτουργικού αυτού έργου, με τις πολλές δυσκολίες του, λόγω των πολλών αντιγραφών του, ανοίγει το δρόμο για την λειτουργική αγιολογική και θεολογική προσέγγιση του έργου. Το επόμενο βήμα μετά την εξωνυχιστική μελέτη της χειρογράφου παραδόσεως του έργου είναι η ερμηνευτική προσέγγισή του. Η προσπάθεια του Βλεμμύδη να δημιουργήσει ένα λειτουργικό έργο με βάση την επιλογή των στίχων του Ψαλτηρίου και την συνένωσή τους στη δημιουργία νέων Ψαλμών με καινούργιο πλέον νοηματικό περιεχόμενο είχε από μόνη της ερμηνευτικές προθέσεις. Οι Ψαλμοί ή οι στίχοι που επιλέγονται απ’ αυτούς στη διαμόρφωση της θείας λατρείας έχουν ως γνώμονα τη θεματολογία των κατ’ έτος εορτών, κινητών ή ακινήτων. Άρα, ο Βλεμμύδης ακολουθώντας την λειτουργική παράδοση της Εκκλησίας στην περίπτωση της “Εκλογής Ψαλμών” επιλέγει τους στίχους από το Ψαλτήριο για να ερμηνεύσει αναλυτικώς ή και να θεολογήσει πάνω στο νόημα κάθε εορτής, δεσποτικής, θεομητορικής ή αγίων μέσα σε καθαρώς λειτουργικό πλαίσιο.
Η παρούσα μελέτη αφορά, σε πέντε στάδια: α’. την μελέτη της χειρογράφου παραδόσεως του έργου, β’. την διερεύνηση της εξελίξεως του έργου με τις ποικίλες προσθαφαιρέσεις του, γ’. την κατάρτιση του κριτικού υπομνήματος, δ’. την ερμηνευτική σχέση των δύο έργων του Βλεμμύδη, “Εξήγησις των Ψαλμών του Δαβίδ” και “Εκλογή Ψαλμών” και ε’. την επιρροή της προγενέστερης πατερικής ερμηνευτικής παραδόσεως του Ψαλτηρίου στο έργο του Βλεμμύδη “Εξήγησις των Ψαλμών του Δαβίδ” και κατά συνέπεια στο έτερον έργο του, “Εκλογή Ψαλμών”

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ
ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ
ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ
ΚΩΔΙΚΕΣ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ ΒΛΕΜΜΥΔΗΣ
ΟΙ ΕΚΛΟΓΕΣ ΤΩΝ ΨΑΛΜΩΝ
Η ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ “ΕΚ ΛΟΓΗ ΨΑΛΜΩΝ”
ΤΙΤΛΟΣ ΚΑΙ ΔΟΜΗ ΤΗΣ “ΕΚΛΟΓΗΣ ΤΩΝ ΨΑΛΜΩΝ”
ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΚΑΙ Η ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΩΝ ΣΤΙΧΩΝ ΤΩΝ ΕΚΛΟΓΩΝ
ΠΡΟΣΘΗΚΕΣ ΕΚΛΟΓΩΝ ΚΑΙ ΣΤΙΧΩΝ ΣΤΗΝ ΥΣΤΕΡΟΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ
ΚΡΙΤΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ “ΕΚΛΟΓΗΣ ΤΩΝ ΨΑΛΜΩΝ” ΤΟΥ ΝΙΚΗΦΟΡΟΥ ΒΛΕΜΜΥΔΗ
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΤΗΣ “ΕΚΛΟΓΗΣ ΤΩΝ ΨΑΛΜΩΝ”
ΕΚΛΟΓΕΣ ΣΤΙΣ ΘΕΟΜΗΤΟΡΙΚΕΣ ΕΟΡΤΕΣ
ΕΚΛΟΓΕΣ ΣΤΑ ΤΑΓΜΑΤΑ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ
ΕΚΛΟΓΕΣ ΣΤΙΣ ΕΟΡΤΕΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ